Bị dị ứng là gì? 9 nguyên nhân thường gặp và dấu hiệu nhận biết

Dị ứng là một vấn đề sức khỏe phổ biến, xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng mạnh mẽ với các chất mà bình thường vô hại, chẳng hạn như phấn hoa, bụi, thực phẩm, hoặc lông động vật. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về dị ứng, bao gồm nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa hiệu quả.

1. Dị Ứng Là Gì?

Dị ứng là phản ứng bất thường của hệ miễn dịch khi nhận diện một chất bình thường (dị nguyên) như mối đe dọa. Khi tiếp xúc với dị nguyên, cơ thể sản xuất kháng thể IgE, kích hoạt việc giải phóng histamine và các chất hóa học, dẫn đến các triệu chứng như hắt hơi, ngứa, phát ban, và trong trường hợp nghiêm trọng, sốc phản vệ.

Dị ứng phổ biến ở những đối tượng nào?

• Người có tiền sử gia đình bị dị ứng.
• Trẻ em hoặc phụ nữ có hệ miễn dịch yếu.
• Người mắc các bệnh lý về miễn dịch như hen suyễn hoặc chàm.

2. 9 Nguyên Nhân Phổ Biến Gây Dị Ứng

2.1. Thực phẩm

Một số loại thực phẩm phổ biến gây dị ứng:

• Đậu phộng, hạt cây (hạnh nhân, hạt điều).
• Sữa, trứng, cá, hải sản.
• Đậu nành, lúa mì.
  Triệu chứng: Phát ban, sưng miệng, khó thở, hoặc trong trường hợp nghiêm trọng, sốc phản vệ.

2.2. Môi trường

Dị ứng qua đường hô hấp do tiếp xúc với:

• Bụi mịn, mạt bụi.
• Phấn hoa, nấm mốc.
  Triệu chứng: Hắt hơi, nghẹt mũi, sổ mũi, hoặc khó thở.

2.3. Thời tiết

Phấn hoa từ cây, cỏ thường gây dị ứng theo mùa, đặc biệt vào mùa xuân và mùa thu.

2.4. Mỹ phẩm

Một số thành phần trong mỹ phẩm như hương liệu, chất bảo quản có thể gây kích ứng da.

2.5. Thuốc

Các loại thuốc phổ biến gây dị ứng:

• Kháng sinh (penicillin).
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID).
• Insulin, thuốc hóa trị.
  Triệu chứng: Phát ban, ngứa, nổi mề đay.

2.6. Vật nuôi

Protein trong da, nước bọt hoặc nước tiểu của vật nuôi (chó, mèo) có thể gây dị ứng, đặc biệt ở những người có da nhạy cảm.

2.7. Mùi hương

Hương liệu trong nước hoa, chất tẩy rửa có thể gây kích ứng đường hô hấp.

2.8. Mủ cao su

Mủ cao su (latex) được tìm thấy trong găng tay y tế, bóng bay, bao cao su có thể gây phản ứng dị ứng như ngứa, phát ban, hoặc khó thở.

2.9. Nọc độc từ côn trùng

Côn trùng như ong, kiến lửa khi đốt có thể truyền nọc độc, gây ra phản ứng dị ứng từ sưng tấy, nổi mề đay đến sốc phản vệ.

3. Triệu Chứng Dị Ứng Thường Gặp

3.1. Triệu chứng nhẹ

• Hắt hơi, sổ mũi, ngứa mắt.
• Phát ban, nổi mề đay.
• Ngứa da hoặc ngứa vùng mũi, miệng.

3.2. Triệu chứng nặng

• Sưng mặt, môi, lưỡi.
• Khó thở, tức ngực.
• Đau bụng, tiêu chảy, hoặc có máu trong phân (dị ứng thực phẩm).

3.3. Sốc phản vệ

Triệu chứng nghiêm trọng cần cấp cứu ngay lập tức:

• Khó thở, khò khè.
• Huyết áp giảm đột ngột, chóng mặt, ngất xỉu.
• Mạch yếu, nhanh.

4. Chẩn Đoán Dị Ứng

4.1. Thử nghiệm da

• Tiêm hoặc chích một lượng nhỏ dị nguyên vào da.
• Nếu vùng da sưng đỏ trong 15-20 phút, kết quả được xem là dương tính.

4.2. Xét nghiệm máu

• Đo nồng độ kháng thể IgE đặc hiệu trong máu.

5. Phương Pháp Điều Trị Dị Ứng Hiệu Quả

5.1. Thuốc điều trị dị ứng

• Thuốc kháng histamine: Fexofenadine, Loratadine, Cetirizine.
• Thuốc xịt mũi: Fluticasone, Cromolyn natri.
• Thuốc thông mũi: Pseudoephedrine, Oxymetazoline.
• Thuốc tiêm Adrenaline: Điều trị sốc phản vệ.

5.2. Liệu pháp miễn dịch

• Tiêm dị nguyên với liều lượng tăng dần để cơ thể quen và giảm nhạy cảm.

6. Phòng Ngừa Dị Ứng Tại Nhà

• Tránh tiếp xúc với dị nguyên đã biết.
• Thường xuyên làm sạch nhà cửa, sử dụng máy lọc không khí.
• Thử nghiệm mỹ phẩm trên vùng da nhỏ trước khi sử dụng.
• Hạn chế đặt vật nuôi trong phòng ngủ.

7. Dị Ứng Có Nguy Hiểm Không?

Dị ứng nhẹ thường không nguy hiểm, nhưng khi chuyển biến thành sốc phản vệ hoặc hen suyễn nặng, có thể đe dọa tính mạng. Nếu phát hiện triệu chứng nặng, cần đến cơ sở y tế ngay để được xử lý kịp thời.

Dị ứng tuy phổ biến nhưng có thể kiểm soát tốt nếu được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, và biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bạn cải thiện chất lượng sống và tránh những biến chứng không mong muốn.